Tablo Bazlı Sezgisel Karar Verme Yaklaşımı

Karar verme kabiliyeti insanların en önemli ayrımıdır.

Karar verme, bir seçim süreci olarak tarif edilmektedir. Sosyal ve profesyonel hayatta çeşitli kararlar alınmaktadır. Bunlar rasyonel veya sezgiye dayalı ve bazen de yarı rasyonel kararlar olarak sınıflandırılabilir. Kişisel tecrübe, bilgi-birikimine, kişisel düşünce yapısına dayalı kararlar sezgiye dayalı kararlardır ve kişiye göre değişmektedir.

Yöneticilerin bu kararlarında dahi tutarlı ve sistematik yaklaşım göstermeleri esastır. Alınan kararların potansiyel sonuçları öngörülmeli, verilen her bir kararın potansiyel bazı sonuçlarla ve hatta bazı başka problemlerle geri dönmesi olasılığının farkında olunmalıdır. İlerleme yerine önemli hedeflerde geriye götürecek bir karar almış olmak sadece kaosu ateşleyecektir. Hedeflenen duruma ulaşmak adına yaratılan bu ortam sistemli bir karar verme mantığı güdülmemesi ya hedeften uzaklaştıracak ya da çokça zaman kaybettirecektir.

Karar alıcıların en büyük ayrımı ise sistemi bütün olarak ve ilgili konunun spesifik olarak şekilde görebilmelerinde yatmaktadır. Analiz ve sentez kabiliyeti eş zamanlı olarak gelişmiş olmalıdır. Karar alınacak konuya ve etkilediği sisteme hakim olmadan karar vermek, yapısal problemleri de beraberinde getirecektir. Çok hızlı kararlar verilmesi gereken bazı prosesler/durumlar mevcuttur, bu durumlarda salt o andaki problemin çözümüne özel kararlar verilmesi, daha önce başka problemler için verilen kararlarla çelişebilir. Tutarsız kararlar sebebiyle yöneticilerin modern liderlik özellikleri ortadan kalkacak, otoriter - hükmedici yöneticilik özellikleri sergilemek zorunda kalacaktır.

Çok hızlı anlık sezgisel kararlar vermesi gereken yöneticiler temel ve basit kurallar üzerine kurulu tablo bazlı sezgisel karar verme yaklaşımını deneyebilirler.

Uygulama yöntemi;

Karar Ölçütleriniz/ Hedeflerinizle ilgili bir tablo hazırlayınız.

Puanlama yaparken ince eleyip sık dokumanızda fayda var, çünkü prosesinizi yönetirken sıralamayı kullanacaksınız ve hiç değiştirmeyeceksiniz çünkü hedeflerinize ulaşmış olsanız bile bulunduğunuz noktadan geriye götürecek kararlar almak istemezsiniz.

Karar Ölçütü/Hedef	Kişisel Önem Puanı	Toplumsal Önem Puanı	Katsayı	Hedeflenme Sırası
Kalite Spesifikasyonlarının Sağlanması	10	8	80	2
Sürdürülebilirlik - Validasyon	7	7	49	4
Kalite Yükseltme	6	6	36	5
Maliyet Düşürme	3	5	15	6
Üretim Miktarı Yükseltme	4	3	12	7
Verimlilik	5	2	10	8
Tertip-Düzen	2	1	2	10
Stok Azaltma	1	4	4	9
İş Sağlığı ve Güvenliği	9	10	90	1
Çevre	8	9	72	3

Tablo 1: Karar Ölçütü / Hedef Puanlama Tablosu *

Tablonuzu hazırladıktan sonra ölçüt/hedef sıralamanızı oluşturarak, sürekli görebileceğiniz bir yerde bulundurunuz.

Karar Ölçütü/Hedef	Hedeflenme Sırası
İş Sağlığı ve Güvenliği	1
Kalite Spesifikasyonlarının Sağlanması	2
Çevre	3
Sürdürülebilirlik - Validasyon	4
Kalite Yükseltme	5
Maliyet Düşürme	6
Üretim Miktarı Yükseltme	7
Verimlilik	8
Stok Azaltma	9
Tertip-Düzen	10

Tablo 2: Karar Ölçütü / Hedef Sıralama Tablosu

Artık kaos yaratmadan karar almak için hazırsınız. Yapmanız gereken ölçüt sıralamanızı her kararınızdan önce göz önüne alarak tutarlı kararlar vermeniz mümkün.

Birkaç örnek sıralamak gerekirse,

Karar Ölçütü / Hedef sıralamanızdan aşağıya doğru giderek prosesinizi analiz etmeye başlayabilirsiniz;

·         İş Sağlığı ve güvenliği açısından riskler ortadan kaldırılmış veya kontrol altında mı?

·         Kalite spesifikasyonlarını sağlayabiliyor musunuz?

·         Çevreye zararlı maddelerin salınımını engelleyebiliyor musunuz?

gibi her adımı kapsayan soruların cevaplarına göre çalışmalarınızı şekillendirebilir, sıralamanıza uygun şekilde kararlar alabilirsiniz.

Akış içinde karar almanız gereken bir durum söz konusu olduğunda, aldığınız kararı yine hedefleriniz doğrultusunda inceleyebilirsiniz.

·         Sürdürülebilirlik konusunda olumsuzluk yaşatabilir mi?

·         Kalite Yükseltme hedefini sekteye uğratır mı?

Hedefleriniz doğrultusunda aldığınız kararları da tablonuzu kullanarak değerlendirebilirsiniz. Sıralamada geride olan bir konu ile ilgili alacağınız karar ön sıralardaki ölçütlerinizle çelişiyorsa vazgeçebilirsiniz ( Maliyet düşürürken kalite spesifikasyonlarının sağlanamaması veya çevre ile ilgili zararlı salınım meydana gelecek olması).

Alınacak iki farklı aksiyon mevcutsa hangi aksiyonun öncelikli hedeflerinizi olumlayacağına bakarak önceliklendirebilirsiniz.

Tabloyu kullanma deneyiminiz arttıkça kararlarınızı alırken tüm hedeflerinizi göz önünde bulundurarak kararlar almaya başlar, herhangi bir hedefi maksimize etmek yerine tüm hedefleri (ağırlıklarına göre) optimize etmeye başlarsınız.

* Tablo örnek olarak hazırlanmıştır. Ölçüt ve hedefler farklı yönetici, işletme, proses, durum vs için değişkenlik gösterecektir.

 - Önem puanlarını ölçüt sayınız kadar alınız, 12 ölçütünüz varsa 1-12 puanları kullanınız.

 - İki farklı ölçütün önem puanı eşit ise karar verirken bu iki ölçütü eş zamanlı sağlama zorunluluğunuz olacaktır.

      Ensar YEĞEN

        End. Müh. - MBA - İş Güv. Uzm. - Çvr. Grv.